مقدمه
در پایان شما قادر خواهید بود دامنه‌ی مطالعه در زمینه‌ی روانشناسی صنعتی و سازمانی را درک کنید. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی جامع به این شاخه‌ی مهم روانشناسی داشته باشیم.
در سال 2019، افراد در ایالات متحده به طور متوسط حدود 42 تا 54 ساعت در هفته کار می‌کردند. خوابیدن تنها فعالیت دیگری بود که آنها زمان بیشتری را با میانگین حدود 43 تا 62 ساعت در هفته صرف می‌کردند. ساعات کاری بخش مهمی از زمان و انرژی کارگران را درگیر می‌کند. این امر بر زندگی آنها و خانواده‌شان تأثیرات مثبت و منفی جسمی و روانی می‌گذارد. روانشناسی صنعتی و سازمانی شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعه‌ی چگونگی تأثیر رفتار و روان انسان بر کار و به‌عکس یعنی تأثیر کار بر روی او می‌پردازد.
روانشناسی صنعتی و سازمانی (Industrial-organizational psychology) را در ایران با نام روانشناسی صنعتی می‌شناسند. روانشناسی صنعتی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که نظریه‌ها و اصول روانشناسی را در سازمان‌ها پیاده می‌کند.
این شاخه از دانش، بر افزایش باروری در محیط کار و مواردی همچون شرایط مناسب فیزیکی و ذهنی کارمندان نیز تمرکز دارد. مطالعه رویکردها و رفتار کارکنان، ارزیابی شرکت‌ها و برگزاری دور‌ه‌های رهبری سازمان از جمله وظایف روان‌شناسان سازمانی است.
روانشناسی صنعتی و سازمانی را از دو جهت می‌توان بررسی کرد. نخست جنبه‌ی صنعتی آن است که شامل بررسی بهترین شیوه‌ی هماهنگ‌شدن افراد با شغل‌های مختلف است. گاهی اوقات این بخش از روانشناسی صنعتی، روانشناسی کارکنان نیز نامیده میشود.
روان‌شناسان صنعتی و سازمانی در چهار زمینه اصلی کار می‌کنند:
دانشگاه، دولت، شرکت‌های مشاوره و تجاری.
اکثر روان‌شناسان صنعتی و سازمانی، دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکترا هستند. این رشته را می‌توان به سه حوزه‌ی کلی تقسیم کرد:
- عوامل صنعتی
- عوامل سازمانی
- عوامل انسانی
عوامل صنعتی
روانشناسی صنعتی به تشریح وظایف شغلی و ارزیابی افراد از نظر توانایی آنها در برآوردن این الزامات می‌پردازد. کسانی که در این حوزه کار می‌کنند، شخصیت کارمندان را بررسی می‌کنند و سپس آنها را با کاری که قرار است انجام دهند هماهنگ می‌کنند. کارهای دیگری که در این بخش از روانشناسی صنعتی قرار می‌گیرند شامل آموزش کارمندان، تدوین استانداردهای شغلی و انداز‌ه‌گیری عملکرد شغلی کارمندان است.
عوامل سازمانی
روانشناسی سازمانی رشته‌ای است که به چگونگی تأثیر روابط بین کارکنان بر هم و عملکرد یک سازمان می‌پردازد. این رشته شامل مطالعه‌ی رضایت، انگیزه و تعهد کارکنان است. همچنین مدیریت، رهبری و فرهنگ سازمانی و چگونگی تأثیر ساختارهای سازمان، سبک‌های مدیریت و رهبری، هنجارهای اجتماعی و انتظارات نقش بر رفتار فردی را موردمطالعه قرار می‌دهد. روانشناسی سازمانی، موضوع آزار و اذیت در محل کار را نیز موردتوجه قرار می‌دهد.
یک روان‌شناس صنعتی امیدوار است با فهم چنین عواملی، عملکرد و سلامت افراد را بهبود بخشد و هم‌زمان سودآوری سازمان را نیز افزایش دهد.
عوامل انسانی
بخش دیگر روانشناسی صنعتی و سازمانی عوامل انسانی است، که در مورد مطالعه‌ی چگونگی تعامل کارگران با ابزار کار و نحوه‌ی طراحی این ابزارها برای بهینه‌سازی بهره‌وری، ایمنی و سلامت کارگران است. این مطالعات می‌تواند شامل تعاملات ساده‌ای باشد که انسان با میز، صندلی و کامپیوتر دارد و مجبور است هر روز چند ساعت برای استفاده از کامپیوتر روی صندلی بنشیند. هنگامی که درباره‌ی روانشناسی صنعتی صحبت می‌کنیم یکی از موضوعاتی که به ذهن خطور می‌کند، حوزه‌ای است با نام ارگونومی یا فرایند طراحی ابزار و رویه‌های کاری به‌طوری‌که هرچه بهتر با توانایی‌ها و محدودیت‌های انسان هماهنگ باشد. از متخصصان این حوزه انتظار می‌رود محیط و ابزار موردنیاز برای کار را طوری طراحی کنند که دارای بیشترین ایمنی و بهره‌وری باشند. برای مثال یک روان‌شناس صنعتی ممکن است در طراحی یک وسیله‌ی کامپیوتری یا یک خط مونتاژ کمک کند و آن را متناسب با توانایی‌های فیزیکی کارگران بسازد. همچنین می‌تواند شامل بررسی نحوه تعامل انسان با نمایشگرهای پیچیده و توانایی در تفسیر دقیق و سریع آنها باشد.
در بخش عوامل انسانی به استرس، بیماری‌ها و اختلالاتی که رفتار افراد در محل کار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد نیز پرداخته میشود. به‌این‌ترتیب، این رشته با تحقیقات در زمینه‌های پزشکی، بیولوژیکی، روانی، سازمانی، عوامل انسانی، منابع انسانی و صنعتی اطلاع‌رسانی میشود. افراد در این گرایش، به دنبال بررسی راه‌هایی هستند که عوامل سازمانی بر کیفیت زندگی کاری یک کارمند تأثیر می‌گذارد و واکنش‌هایی را نشان می‌دهد که افراد نسبت به سازمان خود یا در نتیجه‌ی تأثیر سازمان بر آنها، دارند. این واکنش‌ها به محل کار محدود نمی‌شود، زیرا ممکن است در زندگی شخصی آنها در خارج از محیط کار، خود را نشان دهند، به‌خصوص اگر بین کار و زندگی شخصی خود مرزی قرار نداده باشند. هدف نهایی، بهبود سلامت فرد و در نتیجه افزایش سلامت کلی سازمان است.
وجه تمایز روانشناسی صنعتی با بخش سازمانی آن
رشته‌ی روانشناسی صنعتی رشته‌ای کاربردی است؛ اما بخش مهمی از آن تحقیقات نظری است. باتوجه‌به اینکه روانشناسی صنعتی ریشه در روانشناسی تجربی دارد، برخی از زیرشاخه‌های این رشته شامل تعامل انسان و کامپیوتر، روانشناسی فردی و عوامل انسانی است.
کارهایی که یک روان‌شناس صنعتی در سازمان انجام می‌دهد:
گفته شد که روانشناسی صنعتی اصول و دانش روانشناسی را در محیط کار اعمال می‌کند. این کار دقیقاً به چه معنا است؟ روان‌شناسان صنعتی چه کاری انجام می‌دهند؟ در اینجا به سرفصل‌های اصلی که یک روان‌شناس صنعتی ممکن است در کارش دنبال کند، نگاهی کوتاه می‌اندازیم.
انتخاب و استخدام کارمندان
استخدام افراد مناسب برای کار، در موفقیت و بهره‌وری یک شرکت نقش بسیار مهمی دارد و روان‌شناسان صنعتی در کنار کارمندان نیروی انسانی به انتخاب بهترین افراد در هر شغل کمک می‌کنند.
این فرایند می‌تواند با تعریف هر شغل و وظایف آن و مشخص‌کردن معیارهایی برای استخدام، ساختن تبلیغات برای اعلام عمومیِ موقعیت‌های شغلی به داوطلبان و سرانجام انتخاب افراد از میان داوطلبان، انجام شود. طراحی‌کردن آزمون‌های استخدامی، کار دیگری است که روان‌شناسان صنعتی ممکن است در آن نقش داشته باشند.
آموزش، ارزیابی و توسعه‌ی شغلی
علاوه بر این روان‌شناسان صنعتی با استفاده از روانشناسی به آموزش کارمندان کمک می‌کنند. همچنین وظایف آنها می‌تواند شامل ارزیابی اینکه برای هر کار چه توانایی‌هایی لازم است و همچنین آموزش فنونی به مدیران برای انگیزه دادن و کارکردن بهتر با کارمندانشان باشد. از سوی دیگر ممکن است این وظیفه هم بر عهده‌ی یک روان‌شناس صنعتی گذاشته شود که برنامه‌ای برای بهبود مهارت‌های ارتباطی مدیران شرکت طراحی کند، یک شیوه‌ی مدیریت قوی طرح‌ریزی کند و توانایی‌های حل مسئله‌ی مدیران را بهبود ببخشد.
بیشینه‌کردن رفاه و کیفیت زندگی
کار دیگر روان‌شناسان صنعتی این است که به حفظ سلامت ذهنی و روانی محیط کار کمک کنند. این فرایند معمولاً با تعریف نقش شغل‌ها شروع میشود و روان‌شناس صنعتی ممکن است موظف باشد شغل‌هایی طراحی کند که برای شرکت باارزش باشند. ساخت یک محیط کاری سالم، ایجاد یک نظام پاداش‌دهی منصفانه و ایجاد این اطمینان که کارمندان از حقوق خود برخوردار می‌شوند، و حقی از ایشان ضایع نمی‌شود، از دیگر وظایفی است که در این حوزه تعریف میشود.
امروزه باتوجه‌به اینکه صاحبان کسب‌وکار دریافته‌اند که کارمندان سالم کارایی بهتری دارند، تقاضا برای داشتن روان‌شناسان صنعتی در محیط کار خود افزایش پیدا کرده است.
توسعه‌ی سازمانی
ساختار سلسله‌مراتبی یک سازمان تجاری می‌تواند بهره‌وری و سودآوری آن را تحت‌تأثیر قرار دهد. روان‌شناسان صنعتی میزان ساختاریافتگی سازمان‌ها را می‌سنجند تا ضعف‌های آنها مشخص شود و تغییراتی برای بهبود آن ایجاد کنند که کارایی و بهره‌وری را به بیشترین حد ممکن برساند، کارمندان را راضی کند و هزینه‌ها را کاهش دهد.
کارایی مدیریت و بهبود
صاحبان کسب‌وکار معمولاً به دنبال این هستند که به کارمندانشان کمک کنند بهترین کارایی را داشته و روان‌شناسان صنعتی معمولاً به دنبال راه‌هایی هستند که به افراد در محیط کار کمک کنند کارها را با اثربخشی و کارایی و انگیزه‌ی بیشتری انجام دهند. این معمولاً با ارزیابی کارایی کارمندان و بازخورد دادن به مدیران انجام میشود تا مشخص شود مدیران چطور کارشان را انجام می‌دهند و چگونه با کارمندان در ارتباط هستند.
زندگی کاری
این حوزه بر روی افزایش رضایت‌مندی کارمندان و نیز افزایش قابلیت نیروی کار تمرکز دارد. روان‌شناسانی که در این حوزه کار می‌کنند به دنبال راه‌هایی می‌گردند که بازدهی کارها را افزایش دهند یا برنامه‌هایی طراحی کنند که کیفیت زندگی در محیط کار را بالا ببرند.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید روانشناسی صنعتی و سازمانی رشته‌ای گسترده است و حوز‌ه‌های گوناگون دارد و متخصصانی که در این حوزه کار می‌کنند با مأموریت‌های متنوعی روبه‌رو هستند. این حوزه می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز و باارزش باشد و موقعیت‌های بسیار زیادی برای پیشرفت دارد. طبق آخرین تحقیقات، انتظار می‌رود روانشناسی صنعتی بیشترین رشد را در یک دهه آینده داشته باشد.
برگرفته از:
verywell.com
Openstax.org
پیشنهاد میشود بخوانید!
.svg){kind=icon}
روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟