مقدمه
مبانی رفتار اجتماعی در واقع یک سری از رفتارهایی هستند که در قبال سایر افراد جامعه از یک فرد سر می‌زند. این رفتار نوعی همدلی، همفکری و یا مسئولیت نسبت به حقوق و احساسات اجتماعی افراد است.
رفتار اجتماعی انواع گوناگونی دارد که شامل اقداماتی چون کمک کردن به دیگران، القای حس آرامش و همکاری در رسیدن به یک هدف اجتماعی برتر چون صلح و آرامش اجتماعی است که این موضوع را باید هر انسانی به عنوان یک مسئولیت اجتماعی بشناسد و همگی ما باید آن را در قبال یکدیگر انجام دهیم تا از سایر مضرات و آسیب‌های موجود در سطوح مختلف جامعه و اجتماع در امان باشیم.
این اصطلاح توسط دانشمندان دهه ۱۹۷۰ میلادی مطرح شد، یعنی مبانی رفتار اجتماعی را در مقابل رفتار ضد اجتماعی قرار دادند تا به کمک آن یک سری از ناهنجاری‌های موجود در جامعه را با همکاری و تعاون از بین ببرند و آرامش فردی و اجتماعی بیشتر نمود پیدا کند.
فواید دانستن مبانی رفتار اجتماعی
رفتار اجتماعی هنجار علاوه بر اینکه بازتاب‌های مثبتی در سطح جامعه و بالاخص افراد گیرنده دارد، بر روی خود این افراد که دارای رفتار اجتماعی صحیح می‌باشند، فوایدی را بر جای می‌گذارد که بهتر است برخی از آن‌ها را بدانید، در واقع آن کسی که بیشترین سود را می‌کند، فرد ارائه دهنده است.
تاثیرات تقویت کننده خلق و خو
وقتی به دیگران محبت داشته باشید یا در قبال مسئولیت‌های اجتماعی کوتاهی نکنید و سعی در رفع مشکلات دیگران داشته باشید، باعث میشود شما به سطحی از روحیه شاد و خلق و خوی متعادل دست یابید.
رسیدن به سلامت جسمی و روحی
انجام دادن یک رفتار اجتماعی شایسته می‌تواند از شما یک ناجی در جامعه تداعی می‌کند. یعنی فردی که می‌تواند در شرایط سخت کنار هم نوع خود باشد و از آنان دلجویی کند. انرژی که از این نوع رفتار به فرد کمک کننده بر می‌گردد، می‌تواند او را از تنهایی، افسردگی و درگیر شدن در دام‌های ناهنجار اجتماعی مثل مصرف الکل، مواد مخدر و غیره نجات دهد.
کاهش اثرات اضطراب و افسردگی
شرکت کردن در رفتارهای اجتماعی موجب خنثی شدن انواع حالات روحی مخرب مثل اضطراب و افسردگی میشود و در نهایت فرد به نوعی از رضایت شخصیتی دست می‌یابد که بر روی اعتماد به نفس فردی و همچنین عزت نفس نقش بسزایی خواهد داشت.
انواع رفتار اجتماعی
در حالی که در جامعه رفتار اجتماعی را تنها در یک بعد تصور می‌کنند، محققان بر روی این موضوع تحقیقات زیادی انجام داده‌اند و متوجه شده‌اند که ما انواع رفتار اجتماعی را در سطوح مختلف داریم که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:
- رفتار اجتماعی پیشگیرانه : این نوع رفتارها از دسته‌ای هستند که در خدمت اهداف سودمند و موثر مثبت هستند
- رفتار اجتماعی واکنشی : رفتارهایی که در پاسخ به نیازهای فردی انجام می‌شوند
- رفتار اجتماعی نوع دوستی : اقداماتی که برای کمک به دیگران بدون توقع و انتظاری انجام میشود.
محققان معتقدند هر کدام از این رفتارها معمولا توسط نیروهای مختلف برانگیخته می‌شوند. مثلا رفتار اجتماعی پیشگیرانه در جهت ایجاد محبوبیت در یک گروه انجام میشود. از طرفی دیگر رفتارهای نوع دوستانه اجتماعی با دوست داشتن هم نوعان و دست‌یابی به اهداف مشترک انجام میشود.
نظریه رفتار اجتماعی در مقابل نوع دوستی
نوع دوستی در واقع نوعی از رفتار اجتماعی است اما برخی از کارشناسان معتقدند که هر یک مفاهیم متفاوتی دارند. در حالی که مبانی رفتار اجتماعی نوعی از رفتار کمکی در نظر گرفته میشود که در نهایت مزایایی را برای خود فرد که دارای این رفتار اجتماعی است، به همراه خواهد داشت.
اما نوع دوستی به عنوان شکلی از کمک با انگیزه صرفا برطرف کردن نگرانی یا نیاز فرد گیرنده انجام میشود.البته برخی با این دیدگاه مخالف هستند به این دلیل که رفتار نوع دوستی ممکن است از روی تظاهر یا رفتارهای خودخواهانه باشد، یعنی در جهت جلب تحسین دیگران و یا تنها برای ایجاد حس خوب فردی اقدام به این نوع رفتار کند که مثبت بودن و منفی بودن آن به انگیزه فرد کمک کننده بر می‌گردد.
دلایل رفتار اجتماعی
انجام رفتار اجتماعی برای دانشمندان علوم اجتماعی با چالش همراه بوده است.در واقع محققان به دنبال درک این موضوع هستند که چرا افراد رفتارهای کمکی را از خود بروز می‌دهند که برای دیگران مفید است و ممکن است هیچگونه سودی برای خود آن‌ها نداشته باشد. دلایل این اقدامات دقیقا چه مواردی می‌تواند باشد درحالی که برخی از این کمک‌ها می‌توانند برای فرد حتی پر هزینه تمام شود.
در واقع فرضیه این است که چرا برخی از افراد حتی گاهی اوقات از جان خود مایه می‌گذارند تا دیگران را نجات دهند در حالی که حتی ذره‌ای از سود و فایده برای او حاصل نخواهد شد؟ روانشناسان دلایل متعددی را برای انجام رفتارهای اجتماعی بر شمرده‌اند، برخی از آن‌ها عبارتند از:
رفتار اجتماعی در مقابل منافع شخصی
افراد دست به انجام رفتار اجتماعی جامعه پسند می‌زنند که درون مایه آن می‌تواند یک رفتار خودخواهانه شخصی باشد، یعنی در جهت منافع متقابل این کار را انجام می‌دهد تا روزی فرد مقابل به او کمک کند یا برای ایجاد تصویری بهتر و خوش بینانه‌تر از خود در جامعه در بین دیگران اقدام به کمک می‌کند که این خود باز هم به منافع شخصی فردی باز می‌گردد.
رفتار متقابل
روانشناسان علم تکاملی به این نتیجه رسدند که برخی از افراد که حاضرند هزینه‌های زیادی را هم متحمل شوند تا به دیگری کمک کنند، چون خواستار مهربانی و کمک متقابل هستند که این رفتارها را در بقای شخصیت خود و حتی ادامه نسل خود در جامعه مهم می‌شمارند.
اجتماعی شدن
این نوع رفتار بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی بر فرد القا میشود تا با کمک کردن و به اشتراک گذاشتن نیکی‌ها بتوانند یک فرد اجتماعی و هنجار جلوه کنند تا به دیگر خواسته‌های خود دست یابند.
نوع دوستانه
در برخی از موارد هم فرد تنها و فقط برای مهر و محبت فردی دست به اقدام و انجام رفتار اجتماعی می‌زند، یعنی صرفا برای کمک کردن به هم نوع خود اقدام می‌کند که هیچگونه سود شخصی در آن نیست.
اثر تماشاگر در رفتار اجتماعی
یکی دیگر از مطالعات روانشناسان در مورد موقعیت پیش آمده در رفتار اجتماعی است که از آن به عنوان اثر تماشاگر در رفتار اجتماعی نام می‌برند.اثر تماشاگر در واقع به تمایل فرد در جهت کمک به فردی که نیاز به کمک دارد، گفته میشود. بهتر است با یک مثال آن را روشن کنیم.
وقتی شما در خیابان هستید و کیف شما به یکبار روی زمین می‌افتد و وسایل زیادی از کیف شما بیرون ریخته میشود. در این شرایط شاید احتمال خیلی کمی وجود داشته باشد، که افرادی که در موقعیت شما قرار دارند، پیش قدم شوند و به شما کمک کنند. اما اگر در همان منطقه یک تصادف رانندگی و یا یک موقعیت اضطراری دیگری رخ دهد، احتمال خیلی بیشتری وجود دارد که افراد برای کمک به فرد مورد نیاز شرکت کنند.بنابراین موقعیت مرتبط با نیاز اجتماعی برای انگیختن رفتار اجتماعی بسیار مهم است.
سایر تاثیرات بر رفتار اجتماعی
تاثیر رفتار تماشاگر و یا فرد ناظر در موقعیت کمک منجر به درک بهتری از رفتار اجتماعی خواهد شد، اینکه چرا در برخی از موارد افراد وارد صحنه می‌شوند و کمک می‌کنند ولی در برخی از موارد این اقدام را انجام نمی‌دهند.کارشناسان برای حل این فرضیه تعدادی موقعیت مختلف را کشف و بررسی کردند و متوجه شدند که بیشتر این رفتارها ناخواسته و غیر قابل توجیه بوده است، برخی از آن‌ها به خاطر اجتناب از قضاوت سایرین این کار را انجام داده‌اند و در غیر اینصورت مردم به سادگی کاری را در جهت کمک انجام نمی‌دهند.
در برخی از مواقع هم افراد تنها تماشاگر یا ناظر باقی می‌مانند، چون برای اقدام به کمک با یک ابهام مواجه می‌شوند که چرا بقیه کمک نمی‌کنند و چرا من باید این اقدام را انجام دهم.همچنین اگر افراد ناظر در یک موقعیت اجتماعی زیاد باشند، پس میزان مسئولیت فردی جهت کمک به فرد مورد نیاز پایین می‌آید چرا که افراد انتظار دارند بقیه این کمک رسانی را انجام دهند.
نحوه اقدام رفتار اجتماعی
محققان پیشنهاد می‌کنند اگر می‌خواهید اقدام به رفتار اجتماعی هنجار در اجتماع کنید باید این پنج موقعیت را داشته باشید:
- رویداد پیش آمده را به عنوان یک موقعیت اضطراری تعبیر کنید
- سعی در تجربه کردن حس مسئولیت را داشته باشید
- باور داشته باشید که مهارت‌های لازم برای کمک کردن را دارید
- داشتن رابطه نزدیک و صمیمی با فردی که نیاز به کمک دارد
- علاوه بر مهارت و دانش حس همدلی هم داشته باشید
رفتار اجتماعی و توسعه مهارت های اجتماعی
بسیاری از مردم در مواقع کمک اقدامی نمی‌کنند به این دلیل که مهارت‌های لازم اجتماعی را به خوبی فرا نگرفته‌اند، بنابراین بهتر است اصول کمک‌های اولیه را یاد بگیریم تا اعتماد به نفس لازم را کسب کنیم.
الگوی اقدامات اجتماعی
شما به عنوان یک فرد فعال در رفتار اجتماعی می‌توانید برای فرزندانتان و سایر اعضای جامعه مثل همکاران یا اعضای فامیل و دوستان الگو باشید. وقتی اقدام به کمک‌های اجتماعی و فردی می‌کنید. این اقدامات حالتی زنجیره‌وار پیدا می‌کنند و شما به عنوان یک الگو انتخاب خواهید شد.فراموش نکنید که رفتار اجتماعی کودکان از شما به عنوان یک الگو تاثیر گرفته میشود.
قددران رفتارهای اجتماعی باشید
وقتی فرزندانتان و یا حتی سایر افرادی که در نزدیکی شما اقدام به کارهای اجتماعی می‌کنند و در صف اول کمک‌های داوطلبانه قرار می‌گیرند، آن‌ها را تحسین کنید این انتشار انرژی برای هر سه شما بسیار تاثیر گذار خواهد بود. شما به عنوان فردی انگیزه دهنده، فرد مقابل به عنوان شخص کمک کننده و شخص گیرنده هم به عنوان فردی که نیاز به همدلی دارد از تاثیرات کمک برخوردار خواهد شد.
.svg){kind=icon}
