مقدمه
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های تمامی معلمان و مراکز آموزشی، ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان است. همان‌طور که می‌دانید یادگیری توسط بسیاری از کتب دینی و بزرگان تاریخ تمجید شده است؛ به‌طوری‌که به‌عنوان یک پروسه‌ی دائمی و یک تلاش مادام‌العمر شناخته میشود، لذا برای یادگیری بهتر و جلوگیری از خستگی‌های احتمالی در طی این فرایند ایجاد انگیزه در فرد ضروری است.
- الهام بخشیدن
- رفتن پای تخته برای توضیح درس
- برانگیختن هیجان
- تحریک کنجکاوی
این‌ها تمام اهداف مشترک بسیاری از مربیان و معلمان هستند. بااین‌حال، اگر دانش‌آموزانتان انگیزه کافی برای درس‌خواندن ندارند، چه کاری باید انجام دهید؟ چگونه جرقه‌های امید و انگیزه را در آن‌ها روشن می‌کنید و جلوی خستگی‌هایشان را می‌گیرید؟
این مقاله به توضیح و ارائه نمونه‌هایی از ایجاد انگیزه درونی و بیرونی در کلاس درس می‌پردازد. علاوه بر این، ما روش‌های عملی را برای استفاده در کلاس درس جهت ایجاد انگیزه در افراد تنبل ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید.
ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان
فعالیت‌های هدفمند با ایجاد انگیزه شروع و با اثربخشی تداوم می‌یابد. فرایندهای انگیزشی تأثیرات شخصی/درونی هستند که به نتایجی مانند انتخاب، تلاش، پشتکار، موفقیت و مقررات محیطی منجر می‌شوند. به‌طورکلی دو نوع انگیزه وجود دارد: درونی و بیرونی.
انگیزه‌ی درونی به خود فرد بستگی دارد که با تفکرات مثبت خود به آن دست یابد. به طور ساده‌تر، یعنی فرد با ایجاد انگیزه‌ی درونی اقدام به انجام کارهای روزمره می‌کند.
به‌عنوان‌مثال، شما ممکن است برای کسب نمرات عالی در درس زبان خارجی انگیزه‌ی زیادی داشته باشید، زیرا واقعاً می‌خواهید به این زبان مسلط شوید. این سبک از دانش‌آموزان با تعیین هدف مورد علاقه‌شان این‌گونه به خود انگیزه در یادگیری می‌دهند.
جای تعجب نیست که انگیزه‌ی درونی با عملکرد بالاتر همخوانی دارد و عملکرد دانش‌آموز و پیشرفت بالاتر را پیش‌بینی می‌کند. انگیزه‌ی بیرونی از یک منبع بیرونی ناشی میشود و شامل پاداش و تشویق‌های اطرافیان میشود.
به‌عنوان‌مثال، دانش‌آموزی ممکن است برای کسب نمرات عالی در درس زبان خارجی انگیزه‌ی زیادی داشته باشد، زیرا برای نمرات خوب، پاداش ملموس یا تمجیدهایی دریافت می‌کند. انگیزه‌ی آن‌ها با کسب پاداش‌های بیرونی یا اجتناب از تنبیه تقویت میشود. جوایز حتی ممکن است شامل تأیید دیگران، مانند والدین یا معلمان باشد.
تئوری خود تعیینی به چرایی رفتار می‌پردازد و ادعا می‌کند که انواع مختلفی از انگیزه‌ها وجود دارد که در یک پیوستار قرار دارند، از جمله انگیزه‌ی بیرونی، انگیزه‌ی درونی، و انگیزش.
نحوه‌ی ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان در کلاس درس
بر اساس تئوری خود تعیینی، سه نیاز روان‌شناختی اساسی وجود دارد که برای انگیزش ضروری هستند:
- خودمختاری
- صلاحیت
- ارتباط
استقلال دانش‌آموز
با مشارکت دادن دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری به آن‌ها استقلال عمل بدهید. برای این منظور حتماً از روش‌های یادگیری ترکیبی استفاده کنید. سعی کنید صحبت‌های آن‌ها را گوش دهید و حرف‌هایشان را نادیده نگیرید. حتی اگر نظرات آن‌ها بی‌پایه‌واساس بود با ژست‌های تمسخرآمیز آن‌ها را ناامید نکنید.
شما به‌عنوان معلم باید این فرصت را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا نظرات خود را بیان کنند، به‌طوری‌که در خود احساس موفقیت و رشد را ببیند. این کار به رشد عزت‌نفس آن‌ها بسیار کمک می‌کند. به دانش‌آموزان کمک کنید تا نقاط قوت خود را ببینند و اغلب به نقاط قوت خود اشاره کنند. ذهنیت رشد کودک را ارتقا دهید. اجازه ندهید، نقاط ضعفشان تبدیل به پاشنه آشیل آن‌ها شود.
ارتباط متقابل به‌طورکلی در احساسات دانش‌آموزان نهفته و به آن گره‌خورده است. اگر دانش‌آموزی مدام حس سرافکندگی کند، هرگز تمایلی برای شرکت در مباحث کلاس نخواهد داشت؛ لذا، با تمجید کردن از دانش‌آموزان حس مشارکت را در آن‌ها القا کنید. با استفاده از تمرین‌های تیم‌سازی و تشویق به یادگیری مشارکتی، ارتباطات همتایان را تسهیل کنید. رابطه‌ی خود را با هر دانش‌آموز توسعه دهید. علایق دانش‌آموزان را برای ایجاد زمینه‌های مشترک بررسی کنید.
راه‌هایی که معلمان می‌توانند به دانش‌آموزان انگیزه بدهند
ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان در حین تدریس یک موضوع بسیار مهم است که اغلب در مهارت و تجربه معلم خلاصه میشود. سعی کنید برای تقویت انگیزه‌ی دانش‌آموزان روش‌های زیر را به کار ببرید تا بهترین نتایج را کسب کنید:
روابط
اول‌ازهمه، ایجاد روابط با دانش‌آموزان بسیار مهم است. هنگامی که دانش‌آموزان سال تحصیلی جدید را شروع می‌کنند، نیاز به ایجاد روابط باکیفیت دارند، زیرا روابط بین‌فردی در محیط مدرسه بر رشد کودکان تأثیر می‌گذارد. به‌طوری‌که تأثیر مثبتی بر نتایج دانش‌آموزان دارد که شامل انگیزه آن‌ها برای یادگیری، رفتار و مهارت‌های شناختی میشود.
سعی کنید از همان ابتدای سال روحیه‌ی شاگردان خود را ارزیابی کنید. برای شناختن هر دانش‌آموز سؤالی را مشخص کنید و با پرسش از آن‌ها به علایقشان پی ببرید.
محیط یادگیری عملی
با ایجاد محیطی کاملاً پویا از دانش‌آموزان بخواهید در فعالیت‌های عملی شرکت کنند. چه کسی این روش پوچ و مضحک که در آن دانش‌آموزان باید در میزهای دونفره بنشینند و فقط به صحبت‌های معلم گوش دهند، را ابداع کرده است؟ بهتر است از صندلی‌های گروهی و حتی مبل‌های راحتی استفاده کنید تادانش آموزان گرد هم بنشینند و با یکدیگر تبادل نظر کنند. دانش‌آموزانی که در فضای یادگیری راحت قرار بگیرند، روحیه‌ی مناسب‌تری خواهند داشت که منجر به تجربیات یادگیری معنادارتر و تأثیرگذارتر میشود.
به‌کارگیری والدین
والدین را درگیر کنید و از آن‌ها برای تشویق دانش‌آموزان کمک بگیرید. والدین یک عامل کلیدی در ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان هستند.
توسعه‌ی روابط شما به‌عنوان معلم با والدین بسیار مهم است. سعی کنید قبل از اینکه با تماس‌های تلفنی رفتارهای منفی دانش‌آموزان را با آن‌ها در میان بگذارید، رفتارهای مثبت دانش‌آموزان را جهت دریافت تشویق از سوی والدین به سمعشان برسانید. از والدین برای شرکت در جلسات کلاسی دعوت کنید. آن‌ها را با ارسال خبرنامه‌ها از آخرین وضعیت فرزندانشان مطلع سازید. به آن‌ها بفهمانید که هر دو یک تیم هستید و اهداف مشابهی برای فرزندشان دارید.
ارائه‌ی برهان برای اهمیت درس‌ها
ارتباط مطالب برای القای انگیزه بسیار مهم است. نشان‌دادن دلیل مفید بودن مطالب یا گره‌زدن مستقیم مطالب به زندگی دانش‌آموزان برای جلب علاقه‌ی آن‌ها ضروری است.
جای تعجب نیست که اگر یک زبان‌آموز خارجی از مطالب مرتبط استفاده نکند، احتمالاً نتواند مطالب را به‌خوبی بیاموزد. اگر دانش‌آموزان اهمیت یا کاربرد واقعی آنچه که می‌آموزند را درک نکنند، ممکن است انگیزه‌ای برای یادگیری نداشته باشند.
آموزش دانش‌آموز محور
ثابت شده است که رویکردهای یادگیری دانش‌آموز محور نسبت به رویکردهای تدریس معلم‌محور مؤثرتر هستند. رویکرد دانش‌آموز محور، دانش‌آموزان را در فرایند یادگیری مشارکت می‌دهد، درحالی‌که رویکرد معلم‌محور شامل ارائه‌ی اکثر اطلاعات توسط معلم میشود. این نوع تدریس به دانش‌آموزان بااستعداد کلاس نیاز دارد که از اطلاعات جدید و تجربیات قبلی معنا بسازند. این کار باعث افزایش انگیزه دانش‌آموزان دیگر شده و فضا را رقابتی می‌کند.
خودمختاری
به دانش‌آموزان در آنچه می‌آموزند استقلال و مالکیت بدهید. سعی کنید دانش‌آموزان را به‌عنوان نمایندگان کلاس استخدام کنید و فعالیت‌های یادگیری مبتنی بر پروژه را بر عهده‌ی آن‌ها بسپارید.
راه‌های بیشتری برای ادغام روش‌های یادگیری نوین بیابید. کمتر صحبت کنید و دانش‌آموزان را تشویق کنید تا آن‌ها جو کلاس را در اختیار بگیرند. مشارکت دادن دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری و فراهم‌کردن فرصت‌هایی برای رهبری در ایجاد یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور بسیار مفید است.
یادگیری مشارکتی
یادگیری مشارکتی قطعاً یک استراتژی برای پیاده‌سازی روش‌های نوین در کلاس درس است. یادگیری مشارکتی هر دو مزیت شناختی و انگیزشی دارد، و نظریه‌ی یادگیری اجتماعی یک چشم‌انداز مهم برای بررسی انگیزه در کلاس درس است.
برای این کار بهتر است یک هدف مشترک تعیین کنید تا دانش‌آموزان برای رسیدن به آن به‌صورت گروهی تلاش کنند. این همچنین به‌عنوان یادگیری مشارکتی شناخته میشود. برای تقویت انگیزه در دانش‌آموزان سعی کنید از اهداف کوچک آغاز کنید. به طور مثال، از آن‌ها بخواهید تا در نظافت کلاس تلاش کنند و قسمت‌هایی از کار را به آن‌ها بسپارید. تعیین پاداش برای گروهی که بهتر عمل کند می‌تواند انگیزه دانش‌آموزان را بالا ببرد.
ارائه‌ی روش‌های پاسخگویی نوین
آیا تابه‌حال برایتان پیش‌آمده که دانش‌آموزان نتوانند به‌درستی به سؤالات شما پاسخ دهند؟ احتمالاً این موضوع ناشی از خجالت و ترس آن‌ها از سایر شاگردان کلاس است. به همین سبب سعی کنید روش‌های متنوعی برای دریافت پاسخ سؤال خود تعیین کنید. مثلاً از دانش‌آموزان بخواهید تا به‌جای پاسخ شفاهی، آن را در دفترچه خود بنویسند و تحویل شما دهند.
Quizlet همچنین روشی مؤثر برای به‌دست‌آوردن پاسخ دانش‌آموزان است. استفاده از این ابزار به همه دانش‌آموزان، حتی دانش‌آموزان ترسو و خجالتی اجازه می‌دهد تا در آن شرکت کنند و به معلم اجازه می‌دهد تا یک ارزیابی تکوینی را روی همه دانش‌آموزان انجام دهد.
استفاده از روش‌های نوین تدریس
روش‌های تدریس خود را تغییر دهید. اگر از شیوه‌ی تدریس خود به ستوه آمده‌اید، احتمالاً دانش‌آموزان نیز از آن خسته شده‌اند.
فعالیت‌های آموزشی جدید مانند دعوت از یک سخنران مهمان به کلاس درس یا اجرای بحث‌ها و ایفای نقش در درس‌هایتان را امتحان کنید. روحیه‌ی بالای معلم و دانش‌آموز در کلاس درس ارتباط مثبتی با هم دارد و اشتیاق معلمان بر لذت معلم و دانش‌آموز تأثیر می‌گذارد.
تشویق دانش‌آموزان به پرسش سؤال
فعالیت‌های کلاسی مانند پرسیدن سؤال و مکالمه، نقش مهمی در ارتقای فرایند یادگیری دانش‌آموزان دارد. جدای از تشویق دانش‌آموزان به پاسخگویی به سؤالات معلم، ترغیب دانش‌آموزان به پرسیدن سؤالات خود نیز می‌تواند یک چالش بزرگ باشد. وقتی دانش‌آموزان سؤال می‌پرسند، به این معنی است که تمایل به یادگرفتن هر چه‌بهتر دروس دارند. علاوه بر این، آن‌ها به طور فعال در حال پرکردن شکاف‌های دانش خود هستند.
فرایند پرسیدن سؤال به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا موضوع جدید را درک، ایده‌های دیگران را هضم، پیشرفت خود را ارزیابی، فرایندهای یادگیری را زیر نظر بگیرند و با برانگیختن کنجکاوی انگیزه و علاقه‌ی خود را نسبت به موضوع افزایش دهند.
سؤالات ایجاد شده توسط دانش‌آموزان برای یک محیط یادگیری مؤثر حیاتی است. در زیر چند نکته برای کمک به ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برای پرسیدن سؤال آورده شده است.
القای اعتمادبه‌نفس و ایجاد محیطی امن
دانش‌آموزان باید در کلاس‌های درس خود احساس امنیت کنند. هر معلم می‌تواند این محیط را با ایجاد انتظارات واضح و همچنین احترام متقابل با دانش‌آموزان تقویت کند. او همچنین می‌تواند از دانش‌آموزان ساکت و خجالتی دعوت به مشارکت در بحث‌های کلاسی نماید.
برای بررسی انتظارات دانش‌آموزان، حتماً رفتارهای اخیر آن‌ها را ارزیابی کنید. اگر اقدامات شما موجب افزایش مشارکت آن‌ها در کلاس درس شد، به این معنی است که شما موفق شده‌اید. در غیر این صورت باید به هرگونه نقصان رسیدگی کرده و ایرادات خود را برطرف کنید. از تحسین دانش‌آموزان هرگز غافل نشوید. به یاد داشته باشید که تمام پاسخ‌های دانش‌آموزان به سؤال مطرح شده محترم هستند، لذا هرچقدر هم که پاسخ‌هایشان بی‌ربط بود باید به آن احترام بگذارید.
استفاده از تصاویر زیبا هنگام تدریس
یکی از بهترین روش‌های ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان استفاده از تصاویر و نمودارهای علمی است. سعی کنید نمودارهای KWL را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید. نمودار KWL به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا آموخته‌های قبلی و کنونی خود را ساماندهی کرده و آن‌ها را در ذهن خود حلاجی نمایند.
ابزارهایی مانند این به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا تفکرات خود را جهت پاسخ به سؤالات مطرح شده از سوی معلم پردازش کنند. مراجعه به این نمودار به دانش‌آموزان خجالتی نیز اجازه می‌دهد تا سؤالات خود را به اشتراک بگذارند.
مشوق‌ها
اگرچه اغلب روان‌شناسان کودک انگیزه‌ی درونی را به انگیزه‌ی بیرونی ترجیح می‌دهند، بااین‌حال نباید از ترکیب آن‌ها غافل شد. استفاده از نرم‌افزارهای پاداش به‌ازای حل مسائل می‌تواند روشی مؤثر برای بهبود یادگیری و تأثیر مثبت بر رفتار دانش‌آموزان باشد.
اگر در دانش‌آموزان انگیزه‌ی درونی ایجاد نشده باشد، می‌توان از مشوق‌های محسوس و ناملموس برای ایجاد انگیزه استفاده کرد. موارد نامشهود ممکن است شامل ارائه‌ی خوراکی‌های تشویقی، کارت‌های هدیه یا تشویق در حضور سایر دانش‌آموزان باشد.
اگر دانش‌آموزان تمایلی به پرسیدن سؤال در مقابل سایر دانش‌آموزان کلاس ندارند، سعی کنید از برگه‌های پرسش سؤال استفاده کنید. از آن‌ها بخواهید تا سؤالات خود را بر یک برگه‌ی کوچک بنویسند و در بورد بچسبانند. معلمان نیز در انتهای کلاس باید به سؤالات مراجعه کرده و در زمان جداگانه به آن‌ها پاسخ دهند. این عمل "parking lot" نامیده میشود. همچنین، به دانش‌آموزان اجازه دهید تا سؤالات خود را در گروه‌های کوچک یا با شرکای خود به اشتراک بگذارند.
ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان در کلاس‌های آنلاین
همان‌طور که اهمیت انگیزه در دانش‌آموزان در محیط حضوری بالا است، ایجاد انگیزه در آن‌ها در کلاس‌های آنلاین نیز بسیار مهم است. با شناخت علایق دانش‌آموزان خود، روابط دوستانه‌ای با آن‌ها ایجاد کنید. تعیین علایق دانش‌آموزان نیز در محیط مجازی نکته‌ی کلیدی مهمی خواهد بود.
سعی کنید از شرایطی استفاده کنید که در آن دانش‌آموزان می‌توانند اشیایی را از اطراف خانه‌شان که برایشان مهم است نمایش دهند و درباره‌ی آن صحبت کنند. روابط دوطرفه نیز همواره باید موردتوجه معلمان باشد، البته انجام این کار در کلاس آنلاین می‌تواند دشوار باشد.
سیستم‌های پاسخ مبتنی بر بازی مانند Kahoot! ممکن است انگیزه‌ی آن‌ها را افزایش دهد. این ابزارها از گیمیفیکیشن برای تقویت انگیزه دانش‌آموزان استفاده می‌کنند.
همچنین ممکن است در محیط مجازی از مشوق‌ها استفاده شود. بسیاری از مدارس استفاده از توکن‌ها و کمک‌هزینه‌ی خرید کالاهای اینترنتی را برای پاداش‌های حمایتی انتخاب کرده‌اند. هدف از انجام این امر بهبود رفتار دانش‌آموزان است. دانش‌آموزانی که انتظارات را برآورده می‌کنند با دریافت این پاداش‌ها می‌توانند اقلام موردنظر خود را با تخفیف‌های استثنائی خریداری نمایند.
برای توسعه‌ی بیشتر روابط محکم با دانش‌آموزان و والدین، رویکردهای جدیدی مانند یادگیری دانش‌آموز محور را اتخاذ کنید. همچنین ممکن است بخواهید از ابزارهای جایگزین برای پاسخ‌دادن به سؤالات استفاده کنید، روش‌های تدریس خود را تغییر دهید و یادگیری مشارکتی را اجرا کنید.
افزایش انگیزه ی دانش‌آموزان
شاید استفاده از کوپن‌های جایزه، دانش‌آموزان را به تلاش بیشتر تشویق کند. معلمان می‌توانند نحوه‌ی ارائه کوپن‌ها را متناسب با شرایط موجود تغییر دهند. به‌طوری‌که آن‌ها را در گردهمایی‌های هفتگی مدرسه در مقابل دیدگان والدینشان تقدیم کنند.
برای برخی از دانش‌آموزان، رنگ‌آمیزی نقش به سزایی در روحیه‌ی مثبت آن‌ها ایفا می‌کند؛ لذا سعی کنید از کارت‌پستال‌های تزئینی و رنگارنگ استفاده نمایید.
درحالی‌که می‌دانیم ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان در حین آموزش موضوعات خاص و مدیریت کلاس درس چقدر چالش‌برانگیز است، بااهمیت آن آشنا شدیم.
وجود دانش‌آموزان بی‌انگیزه و باانگیزه به‌وفور در کلاس‌ها در یافت میشود. وظیفه‌ی اصلی ما به‌عنوان معلم این است که انگیزه‌ی درونی آن‌ها را با ارائه‌س مشوق‌های مؤثر تقویت کنیم. زمانی که میزان انگیزه‌ی درونی دانش‌آموزان کم است، ما باید توسط انگیزه‌های بیرونی در ارتقای آن تلاش کنیم.
معلمان باید بتوانند به همه‌ی کسانی که در کلاس حضور دارند آموزش دهند و در کسانی که هیچ انگیزه‌ای ندارند، انگیزه ایجاد کنند. ایجاد انگیزه در افراد خجالتی و تنبل بسیار چالش‌برانگیز است. بااین‌حال، می‌توان آن را با تکنیک‌های مختلف انجام داد.
همان‌طور که پلوتارک اظهار داشت، بهتر است آموزش را به‌عنوان «آتشی که باید افروخته شود» در مقابل «ظرفی که باید پر شود» در نظر گرفت. در پرداختن به نیازهای دانش‌آموزان باانگیزه‌ی کم یا بدون انگیزه، زمان، صبر و درک بیشتری نیاز است. بااین‌حال، اجرای چند مورد از این استراتژی‌ها شما را در مسیر درست تدریس قرار می‌دهد. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید.
برگرفته از:
.svg){kind=icon}
