چگونه تاب آوری را در کودکانمان تقویت کنیم؟

مقدمه

چند سال گذشته به دلایلی مانند همه‌گیری کرونا، رکود اقتصادی ناشی از آن و اعتراضات گسترده در سراسر دنیا بسیار سخت بوده است. این مشکلات به وجود آمده موجب ایجاد استرس و اضطراب برای مردم شده و بسیاری از آنها تمرکز لازم را نداشته و حتی نمی‌توانند بخوابند. اضطراب و ترس ناشی از همه‌گیری این بیماری در نوزادان و کودکان خردسال نگران کننده است.

کودکان از مارس ۲۰۲۰ در مدرسه حضور فیزیکی نداشته‌اند، از دوستان و اقوام خود جدا شده‌ا‌ند، ترس این را دارند که خود یا عزیزانشان به ویروس مبتلا شوند و یا ممکن است از خشونت در خانه آسیب ببینند.

همه‌ی این موارد از عوامل استرس‌‌زا در زندگی واقعی هستند. تحقیقات زیادی عواقب ناشی از استرس در دوران کودکی را بیان کرده‌اند. اما روانشناسان راه‌هایی را شناسایی کرده‌اند که والدین به کودکان چگونگی کنار آمدن با مشکلات را آموزش دهند. ایده‌ای که در اصطلاح به عنوان تاب آوری در کودکان شناخته می‌شود.

تاثیرات دوران کودکی در افزایش تاب آوری

کودکان را نمی‌توان از همه چیز محافظت کرد. والدین طلاق می‌گیرند، بچه‌ها در فقر بزرگ می‌شوند، دوستان و عزیزان آن‌ها ممکن است مجروح یا بیمار شوند و فوت کنند، کودکان ممکن است آزار جسمی و عاطفی را تجربه کنند، خانواده‌ها مهاجرت می‌کنند، در نهایت ممکن است بی‌خانمان شوند.

سختی در دوران کودکی می‌تواند ساختار مغز یک کودک در حال رشد را تغییر دهد. همچنین رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی او را مختل کرده و بر یادگیری، حافظه، تصمیم‌گیری و موارد دیگری تاثیر بگذارد.

برخی از کودکان دچار مشکلات عاطفی می‌شوند، با رفتارهای پرخاشگرانه یا مخرب رفتار می‌کنند، روابط ناسالم ایجاد می‌کنند، یا در نهایت با قانون به مشکل خواهند خورد. عملکرد آن‌ها در مدرسه آسیب می‌بیند و فرصت‌های شغلی برایشان از بین می‌رود. همچنین خطر خودکشی، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی افزایش می‌یابد. کودکانی که در معرض استرس مزمن هستند ممکن است دچار مشکلاتی همیشگی مانند حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی، چاقی، دیابت و سرطان شوند.

اما چگونه تعدادی از کودکان در میان‌ این همه چالش رشد می‌کنند در حالی‌که بعضی دیگر در آن غرق می‌شوند؟

محققان روانشناسی در تلاش برای شناسایی مواردی هستند که با تقویت تاب آوری در کودکان، به آن‌ها کمک کند تا بر موانع غلبه کرده و با وجود مشکلاتی که برای آن‌ها ایجادمی‌شود، شکوفا شوند. به نظر می‌رسد این موضوع هم به حمایت و هم به تاب آوری کودکان مربوط می‌شود.

تاب آوری به معنی بلند شدن و برگشتن به زندگی عادی پس از طی کردن ناملایمات و مشکلات تعریف می‌شود. تاب آوری به افراد کمک می‌کند با وجود شرایط سخت، باز هم شایسته و موفق باشند. برخی از کودکان با وجود مشکلاتی که از گذشته دارند، باز هم از سنین پایین به خوبی عمل می‌کنند؛ اما تعدادی دیگر دیرتر شکوفا می‌شوند، و پس از رسیدن به بزرگسالی مسیر خود را پیدا می‌کنند.

عوامل کلیدی که موجب تقویت تاب آوری در کودکان می‌شود

کنترل رفتار و احساسات بسیار مهم است. یک مطالعه نشان داده که نوجوانان ۸ تا ۱۷ سال، که با وجود بد رفتاری، تعادل عاطفی خود را حفظ کردند، از افسردگی یا سایر مشکلات عاطفی رنج می‌برند.

به نظر می‌رسد که روابط، پایه‌ای هستند که کودکان را می‌سازند. روابط، دلبستگی، احساس امنیت و تعلق همیشگی را ایجاد می‌کند. حمایت و محافظت همیشگی والدین در رشد سالم و مهم‌ترین روابط کودک بسیار حیاتی است. سایر بزرگسالان مانند دوستان، معلمان، همسایگان، مربیان یا دیگران با دلسوزی خود می‌توانند به کودک کمک کنند. برخورداری از حمایت‌های همیشگی، کودکان را عزتمند، قدرتمند و متکی به خود می‌سازد.

روث بیدر گینزبرگ (Ruth Bader Ginsburg) نماد تاب آوری در کودکان کار است. او در یکی از محله‌های طبقه‌ی کارگر بروکلین بزرگ شد و قبل از اینکه در دوره‌ی دبیرستان فارغ‌الحصیل شود، مادرش را به دلیل بیماری سرطان از دست داد. او محکم و با اراده ایستاد، ابتدا از دانشگاه کرنل (Cornell) فارغ‌التحصیل شد و در نهایت یکی از چهار زنی شد که در دادگاه عالی مشغول به کار شد.

نمونه‌ی دیگر جان لوئیس (John Lewis) بود که فرزند یک کشاورز در آلاباما است. او در جنبش‌های مدنی پیشقدم شد و ۳۳ سال در کنگره‌ی آمریکا خدمت کرد.

افزایش تاب آوری در کودکان را چگونه انجام دهیم؟

راه‌های بسیاری وجود دارد که والدین می‌توانند به ایجاد مهارت‎‌های تاب آوری در کودکان خود کمک کنند. اجازه دادن به کودکان برای صحبت کردن و گوش دادن نشان دهنده‌ی توجه و پذیرش آن‌ها است. این کار احساسات آن‌ها را تصدیق می‌کند و به کودکان کمک می‌کند تا مسائل را زمینه‌یابی کنند.

گاهی اوقات برای افزایش تاب آوری در کودکان باید به آنها تا حدودی آزادی داد. اعتماد به کودک برای انجام دادن کار حتی در صورتی که با شکست همراه باشد، به او کمک می‌کند تا حل مشکلات، کنترل خشم، نا امیدی و یا سایر احساسات ناراحت‌کننده را یاد بگیرد.

تکنیک تنفس آرام ابزاری دیگری برای تقویت تا‌ب آوری در کودکان است که به کنترل خشم آن‌ها کمک می‌کند.شما باید توجه داشته باشید بسیاری از کودکان نه تنها با یک مشکل، بلکه ممکن است با مشکلات زیادی روبرو باشند. به عنوان مثال کودکی که در فقر زندگی می‌کند، ممکن است والدین ناسالمی داشته باشد، روزانه با استرس‌های زیادی روبرو هست، از تغذیه‌ی نامناسب و گرسنگی رنج می‎‌برد و کمتر در پارک‌ها و شرایط شلوغ قرار می‌گیرند. هیچ‌گونه مراقبت بهداشتی درستی ندارد، در مدارس غیر استاندارد مشغول به تحصیل است، و همچنین احتمال سوء استفاده‌های غیر انسانی از آن‌ها وجود دارد.

نقش جامعه در میزان تاب آوری کودکان

اقدامات مبتکرانه در سطح جامعه به کاهش این خطرات کمک کرده و در عین حال به تاب آوری در کودکان کمک می‌کند. این اقدامات از طریق مسکن ارزان قیمت شرایط زندگی بهتری را فراهم می‌کند. اقدامات و برنامه‌های مناسب، معلمان و والدین و اعضای جامعه را برای ایجاد یک سیستم حمایتی پایدار برای کودکان بومی درگیر می‌کند.

کلاس‌های آموزش اجتماعی و عاطفی در مدارس جذابیت بیشتری پیدا کرده است. این برنامه‌های درسی در تقویت تاب آوری در کودکان مؤثر بوده و به آن‌ها می‌آموزد که احساسات خود را کنترل و مدیریت کنند، با دیگران همدلی کرده، تصمیمات مسئولانه بگیرند و مشکلات را حل کنند.

اجرای این برنامه‌ها نتایج ملموسی داشته است. نتایج تجزیه و تحلیل ۲۷۰ هزار شرکت کننده نشان داد که نمرات دانش‌آموزان با رشد ۱۱ درصدی همراه بوده است. مطالعات دیگری نشان داد که شرکت کنندگان کمتری ترک تحصیل کرده‌، کمتر درگیر مواد مخدر یا فعالیت‌های مجرمانه شده‌اند که در نتیجه رفتار کلی مدارس بهبود یافته است.

کمک به تاب آوری در کودکان در حال حاضر بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از مردم در زندگی روزمره با آشفتگی زیادی روبرو هستند. والدین باید از سلامت روان خود مراقبت کنند تا بتوانند از کودکان خود حمایت اساسی کنند.

برگرفته از:

psychologytoday.com