مقدمه
اکثر کودکان، از کودکی تا پیش از دبستان، از شنیدن داستان لذت می‌برند. مطالعه، اثر مهمی در رشد و پرورش کودک، آموزش و آتیه‌ی او دارد.
همان‌طور که وسایل الکترونیکی برای گذراندن اوقات فراغت کودکان استفاده میشود، مطالعه‌ی کتاب نیز باید در فعالیت روزانه‌ی آنها گنجانده شود. مدرسه و والدین، اغلب ساعاتی از روز را برای کتاب‌خواندن اختصاص می‌دهند، اما این، به معنای علاقه‌مندی کودک به مطالعه نیست. در واقع، بعضی‌اوقات، مجبور کردن کودک به انجام مطالعه، اثرات منفی بر مطالعه‌کردن آنها می‌گذارد.
راه‌های بسیاری هست که والدین به‌کار ببرند تا به کودک کمک کنند علاقمند به مطالعه شود. والدین با درنظرگرفتن امکانات مؤثر و مثبت، می‌توانند زمینه‌ی مناسب برای علاقه‌مند کردن کودک به مطالعه‌ی کتاب را فراهم کنند.
در این مقاله به بررسی راهکارهایی برای پرورش کودکان برای علاقه‌مندشدن به مطالعه می‌پردازیم.
چرا مطالعه برای کودکان امری مهم و ضروری است؟
از جهات بسیاری، مطالعه به‌عنوان پایه‌ی مهارت‌آموزی کودکان و از نیازهای اساسی برای پرورش آنها است. این امر، بخش جدایی‌ناپذیر مدرسه و دانشگاه است؛ به‌علاوه، عامل مهمی در افزایش آگاهی کودکان از دنیای پیرامونشان تلقی میشود و سلامت روان آنها را نیز بهبود می‌بخشد.
چگونه مطالعه بر عملکرد تحصیلی تأثیر می‌گذارد؟
دکتر "ریز بورد" معتقد است:« مهارت‌های خواندن و نوشتن با هم مرتبط‌اند. مطالعه برای کودک منجر به پایه‌ریزی و یادگیری قواعد حروف الفبا، لغات و دستور زبان میشود.»
دکتر "کامرون" می‌گوید:« مطالعه در پایه‌ریزی موفقیت کودک در بسیاری از جنبه‌ها نقش دارد. همچنین، موضوعات و عرصه‌های تحصیلی هنگام مطالعه یاد گرفته میشود. گرایش به موفقیت تحصیلی و عملکرد در کودکانی که کتاب‌خوان‌های قهاری هستند، بیشتر است. این امر موجب بهبود شاخص‌های دیگر مدرسه مانند گزارش‌های معلم هم میشود.»
ازاین‌گذشته میزان مهارت مطالعه با موفقیت کودکان در فارغ‌التحصیلی از مدرسه هم مرتبط است. دانش‌آموزان پایه‌ی سوم که کمتر مطالعه می‌کنند از دبیرستان هم کمتر فارغ‌التحصیل می‌شوند. تنها 4% از دانش‌آموزان پایه‌ی سوم که مطالعه‌کنندگان ماهری هستند تجدید می‌شوند و موفق به فارغ‌التحصیلی در زمان تعیین شده نمی‌شوند.
تأثیر فرهنگ عمومی جامعه در علاقه‌مندی کودکان به مطالعه
پژوهش‌ها، نشان داده‌اند که افزایش مطالعه منجر به سوادآموزی بهتر، ارتقای هوش هیجانی و افزایش طول عمر میشود.
تقویت هوش هیجانی کودکان و نوجوانان
آیا به دنبال تقویت هوش هیجانی کودکان خود هستید؟ در این مطلب استراتژی‌های فرزندپروری که مربوط به هوش هیجانی(EQ) بالا هستند را به شما آموزش می‌دهیم تا بتوانید همدلی و آگاهی عاطفی را در وجود فرزندانتان ایجاد کنید و آنها را برای موفقیت مادام‌العمر آماده کنید.
دکتر "نس" می‌گوید:« مطالعه منجر به افزایش رشد و توسعه‌ی تحصیلی، مهارت‌های عاطفی - اجتماعی و مهارت‌های ادراکی - شناختی میشود.»
دکتر "یوشیکاوا" معتقد است:« مطالعه باعث پرورش حس کنجکاوی و پیوند کودک با دنیای پیرامونش میشود. تمرکز بر مطالعه یک فعالیت کارآفرینانه و آینده‌نگر است. همچنین مطالعه‌ی حروف الفبا، پیش‌زمینه‌ی دانش کودک را می‌سازد و باعث افزایش فهم او از کلمات مرکب و پیچیده میشود.»
مزایای مطالعه برای سلامت روان
دکتر "نس" می‌گوید:« مطالعه‌ی بیشتر، فرد را خوشحال‌تر و آرام‌تر می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مطالعه‌ی کتاب قسمتی از مغز که وابسته به زبان است را فعال می‌کند. مطالعه‌ی کتاب باعث کاهش فشارخون میشود، این امر منجر به ترشح هورمون‌های مرتبط با شادی و لذت شده و ضربان قلب را آرام می‌کند.»
کتاب‌ها را با فرزندانتان شریک شوید؛ این کار، شما را به کودک هنگام یادگیری نزدیک می‌کند. مطالعه‌ی کتاب با صدای بلند، پیوند عاطفی میان والدین و فرزندان را ارتقا می‌دهد و زمینه را برای توسعه‌ی زبان‌آموزی و افزایش دایره لغات فرزندان فراهم می‌کند.
چگونه میل به مطالعه را در کودک تقویت و تشویق کنیم؟
کودکان برای بهبود عملکردشان، به سه عامل نیازمندند: کنجکاوی، زمان و الگوسازی. والدین با همراهی کودک خود هنگام مطالعه، این عمل را برای او تبدیل به تفریح می‌کنند و روزانه این زمان را به ایجاد صمیمیت با کودک خود سپری می‌کنند.
برای کودکان با صدای بلند کتاب بخوانید.
مطالعه‌ی کتاب باهم، بهترین راه برای پرورش علاقه‌ی کودک به مطالعه است. هدف قراردادن مطالعه، به‌عنوان یک فرهنگ عمومی، نه از بعد فردی آن، می‌تواند بین کنجکاوی کودک و دانش او پیوند برقرار کند.
مطالعه باید برای کودک سرگرمی تلقی شود و همراه با همکاری بین او و والدین باشد. همچنین پایه‌ی پرسشگری، ارتقای مهارت شنیداری و کنجکاوی و تعامل او با محیط اطرافش باشد.
اگر هدف شما، تشویق کودکتان برای مطالعه است، این زمان را برای آموزش مهارت سوادآموزی به کودک اختصاص ندهید. در عوض بر لذت حاصل از مطالعه و شنیدن داستان متمرکز شوید. کودک شما خیلی راحت با گوش‌کردن به داستان، بهره‌ی لازم را خواهد برد. در واقع کودکان به‌صورت طبیعی، با مشارکت شما و با صدای کتاب خواندن شما خیلی ساده مهارت سوادآموزی را کسب می‌کنند.
والدین کتاب‌های سخت‌تر را برای بلند خواندن انتخاب کنند تا شروعی برای افزایش واژگان آموزی، فهم شنیداری، قدرت درک و دلبستگی کودکان تازه‌کار باشد.
درحالی‌که مطالعه برای کودکان کوچک‌تر ضروری است، والدین باید این کار را برای کودکان بزرگ‌تر هم انجام دهند؛ حتی اگر آنها مطالعه‌کنندگان خبره‌ای باشند، تا پایه‌ی پنجم، با صدای بلند برای کودکان کتاب بخوانید؛ وقتی آنها بزرگ‌تر شدند، والدین می‌توانند مدت‌زمان کتاب‌خواندن و کیفیت آن را ارتقا دهند. این امر، منجر به شروع چالشی در کودکان برای خیال‌پردازی، ارتقای دایره لغات و پیشرفت ادراک آنها شود.
با صدای بلند کتاب‌خواندن، کمک می‌کند تا کودک از داستان لذت ببرد و در آن غوطه‌ور شود.
دکتر "منسبرگر" می‌گوید:« سعی کنید مطمئن شوید که زمان صرف شده برای گوش‌دادن به داستانی که شما می‌خوانید، برای کودکان جذاب باشد. کودکان فقط از نگهداری کتاب در قفسه‌ی کتابخانه‌ی خود لذت نمی‌برند؛ بلکه دوست دارند آنها را با شوروشوق با صدای بلند بخوانند. آنها انرژی مثبت شما را حس می‌کنند. هدف آن است تا حس کنجکاوی کودکان، تحریک شود و آنها با مطالعه خو بگیرند تا مطالعه‌کنندگان مستقلی بار بیایند و مادام‌العمر مطالعه داشته باشند.»
والدین، خودشان متوجه می‌شوند چه زمانی کودکانشان مطالعه‌کنندگان ماهری شده‌اند؛ در این زمان خود را کنار بکشید و تنها آنها را هدایت کنید. به این وسیله، یک فرصت جدید برای پیش نوجوانان (۱۰ تا ۱۲ سال)، برای صرف وقت در کنار خانواده‌هایشان، فراهم میشود. آنها در کنار هم جمع می‌شوند و هر کس برای خودش کتاب می‌خواند.
هنگام مطالعه برای کودکان کوچک، وقت بگذارید و با هم به تصاویر کتاب نگاه کنید. درباره‌ی آنچه می‌خوانید با هم صحبت کنید. این کار هم برای کودکان سرگرمی محسوب میشود و هم فهم آنها از محتوای کتاب را بالا می‌برد. شما همچنین می‌توانید، برای عمیق‌تر شدن در داستان، از لحن صدای خود استفاده کنید.
هنگام مطالعه، مکث کنید و سؤال بپرسید. از کودک خود بپرسید:« که به نظر تو نتیجه‌ی این داستان چه میشود؟ تا الان، چه اتفاقاتی در داستان رخ‌داده است؟ اگر خودت جای فلان شخصیت این داستان بودی، چه می‌کردی؟». صحبت درباره‌ی داستان، کودکان را فعال می‌کند و برایشان سرگرمی درست می‌کند. آنها با این کار، مهارت سخنوری و تفکر انتقادی را یاد می‌گیرند و روی‌هم‌رفته از مطالعه‌ی داستان لذت می‌برند.
اگر پاراگرافی را برای کودک خواندید که برایش نامفهوم بود، می‌توانید توقف کنید و درباره‌ی آن با هم صحبت کنید. در نتیجه، برای کودکتان الگوسازی کرده‌اید که اشکالی ندارد اگر توقف کند و درباره‌ی آنچه شما برایش می‌خوانید، فکر کند. بعلاوه، با صحبت‌کردن درباره‌ی آنچه در حال مطالعه‌ی آن هستید، کودک به فهم بیشتری می‌رسد و بین متن و زندگی خود و دنیای پیرامونش ارتباط برقرار می‌کند.
اغلب اوقات مطالعه کنید
برای اینکه مطالعه تبدیل به کار هر روز شما شود، پیگیر باشید و تمرین کنید. برای رسیدن به این هدف، مطالعه‌ی روزانه داشته باشید. در کنار این کارها، کودکان هم به‌تنهایی به مطالعه خواهند پرداخت و هم برای مطالعه کتاب‌های سخت‌تر از یک بزرگ‌تر کمک خواهند گرفت. ضمناً تصمیم بگیرید، قبل از خواب ۱۵ تا ۳۰ دقیقه مطالعه داشته باشید.
بیشتر برای کودکان کوچک خود، کتاب بخوانید. حتی، اگر او کاملاً درگیر نشود. برای کودکان کوچک، ساختن سرگرمی و لذت از مطالعه‌ی کتاب، بسیار مهم است. هر کس بیشتر این کار را انجام دهد، بیشتر بهره می‌برد. کسی که بیشتر بهره ببرد بیشتر علاقه‌مند به مطالعه میشود.
کنجکاوی و علاقه‌ی کودک خود را تحریک کنید
کتاب‌هایی را انتخاب کنید که کودک بیشتر به آنها علاقه‌مند است. کتاب‌هایی با موضوعاتی چون: پروانه‌ها، ورزش، قورباغه‌ها و یا ابرقهرمانان. این کمک می‌کند کودکتان علاقمند به مطالعه‌ی کتاب بماند. همچنین می‌توانید به کودک خود اجازه دهید تا کتابی برای خودش داشته باشد. اگر مطمئن نیستید که از کجا باید شروع کنید از معلمان، دوستان کتابدار یا والدین دیگر مشاوره بگیرید.
مطمئن شوید شخصیت‌های داستانی که انتخاب می‌کنید، شبیه به خانواده و کودک شما باشد. اگر در خانواده‌ی شما، افراد خانواده با زبانی غیر از فارسی صحبت می‌کنند، بهتر است که کتاب‌ها را به زبان مادری انتخاب کنید یا کتاب‌هایی را پیدا کنید که هم به زبان فارسی و هم زبانی که شما محاوره می‌کنید، نوشته شده باشد.
والدین دلیل تنفر کودک خود از مطالعه‌ی کتاب را بررسی کنند. اگر کودک شما نظر منفی نسبت به مطالعه دارد یا دوست ندارد شما برایش کتاب بخوانید، ممکن است این یک مسئله‌ی نهفته‌ی آموخته شده باشد.
دکتر "نس" معتقد است:« هر زمان، کودکان ناکامی رفتاری هنگام مطالعه‌ی کتاب از خود نشان دهند (مثلاً: گریه کند، از مطالعه طفره برود و...)، زمان آن است که پیگیر دلیل پشت رفتار آنها باشید. پس، مطمئن شوید، با معلمشان صحبت کنید و نگرانی خود از خوانش پریشی کودکتان را به او متذکر شوید.»
بر این اساس، پیگیر باشید تا کودک شما کتاب‌خواندن را از سر بگیرد. ممکن است این اتفاق در کلاس اول بیفتد، اما معمولاً از پایه‌ی سوم و بعد از آن رخ خواهد داد. بدانید این اتفاق بامهارت سوادآموزی کودک شما ارتباطی ندارد.
مطالعه‌ی کتاب را برای کودک خود الگوسازی کنید
کارشناسان معتقدند کلید لذت‌بردن کودکان از مطالعه‌ی کتاب، آن است که والدین روزانه کتاب بخوانند. زمانی که استراحت می‌کنند یا نشسته‌اند، مطالعه کنند. دیدن والدین در حال مطالعه، منجر به لذت‌بخش بودن مطالعه برای کودکان میشود و آن را مادام‌العمر انجام خواهند داد. همچنین والدین حتماً نباید یک کتاب مطالعه کنند، بلکه آنها می‌توانند، مجلات، دستورات آشپزی، برچسب‌های غذا و... را به‌صورت چاپی و یا آنلاین مطالعه کنند.
حرف آخر اینکه، راه رسیدن به هدف، مطالعه است، مطالعه است و مطالعه است. کودکان از والدین خود تقلید می‌کنند!
در فعالیت‌های سوادآموزی شرکت کنید و از آن لذت ببرید
سوادآموزی را به‌عنوان فعالیتی سرگرم‌کننده و اجتماعی دنبال کنید. اگر شما هنگام انجام این کار با کودک خود، مشتاق باشید و از آن لذت ببرید، کودکان هم هنگام ورود به مدرسه، احساس مثبتی درباره‌ی مطالعه خواهند داشت.
دانش کودکان بین ۴ تا ۶ سال از حروف و کلمات را با استفاده از شعرخوانی، موسیقی و فعالیت‌های همراه با سروصدا بسازید. این، به آنها کمک می‌کند تا خواندن و مطالعه را با سهولت بیشتری بیاموزند.
والدین می‌توانند کتاب‌هایی با عنوان‌های قدیمی از کتابخانه بگیرند. با هم به کتابخانه رفتن، لذت فراوانی دارد. همچنین گرفتن جلدهای جدید کتاب‌های مورد علاقه‌ی کودک از کتابخانه، خصوصا برای کودکان کوچک، بسیار جذاب خواهد بود. کتابدارها هم مرجع غنی، برای یافتن کتابی که کودک شما دوست دارد، هستند.
همچنین والدین کارهای روزانه‌ی خود را برای کودکانشان تعریف کنند. مثلاً: پیاده‌روی که با همسایه کرده‌اند و یا هر آنچه که برایشان در طول روز رخ‌داده است و هرچه که می‌بینند، درباره‌اش با کودک خود صحبت کنند. در مغازه‌ی خواروبارفروشی، نظر کودک خود را بخواهند و اجازه‌ی انتخاب کالا را به او بدهند.
برای بهره‌مندی از مزایای دیگر مطالعه، می‌توانید به عضویت در کلوب‌های مطالعه درآمده و مطالعه با دوستان را تجربه کنید. همچنین والدین می‌توانند، کودک خود را تشویق کنند تا کتابی با زبان خودش بنویسد.
برگرفته از:
.svg){kind=icon}
