مقدمه
امتحانات و آزمونهای سخت، همیشه با حجم زیادی تنش و اضطراب همراه هستند؛ هر چه بهروز امتحان نزدیکتر میشویم، میزان این اضطراب بیشتر میشود و گاهی بهقدری زیاد است که فرد را از پا میاندازد. مهمترین علائم فیزیکی اضطراب امتحان احساساتی نظیر ترس، نگرانی، تنش و حتی احساس بیماری در روزهای منتهی به آزمون است. معمولاً همهی انسانها استرس یا اضطراب امتحان را تجربه میکنند و اگر این پریشانی در حد خفیف و جزئی باقی بماند، اتفاقاً کمک میکند امتحان خود را بهتر پشت سر بگذاریم؛ اما گاهی علائم اضطراب امتحان به حدی زیاد است که عملاً در عملکرد فرد اختلال ایجاد میکند و نیاز به پیگیری پزشکی دارد. در ادامه با جزئیات این اختلال بیشتر آشنا میشویم، با ما همراه باشید.
علائم اضطراب امتحان را بهتر بشناسیم
شدت علائم اضطراب امتحان در بین افراد متفاوت است؛ ممکن است برخی علائم بسیار خفیف و جزئی را تجربه کنند و برخی دیگر بهشدت تحتفشار قرار گیرند. بسیاری از دانشآموزان فقط علائم خفیف را تجربه میکنند و این پریشانی تأثیر چندان خاصی بر عملکرد آنان در امتحان نمیگذارد؛ اما برخی دیگر تقریباً تسلیم این فشار و تنش میشوند و نمیتوانند از پس امتحان بهخوبی برآیند یا حتی حملات وحشتزدگی را تجربه میکنند. علائم فیزیکی اضطراب امتحان عبارتاند از:
- تعریق
- لرزش بدن
- تپش قلب شدید
- خشکی دهان
- غش
- حالت تهوع
اگر علائم اضطراب امتحان خفیف باشد، در بدترین حالت حسی شبیه پرواز پروانهها در شکم به فرد دست میدهد؛ درحالیکه علائم شدیدتر میتواند بیماری جسمی دانشآموز را به همراه داشته باشد. حتی ممکن است فرد قبل از آزمون استفراغ یا اسهال را تجربه کند. از علائم احساسی اضطراب امتحان میتوان به این موارد اشاره کرد:
- افسردگی
- عزتنفس پایین
- خشم
- احساس ناامیدی
- پریشانی
- احساس بیکفایتی
در این حالت فرد از این که نمیتواند شرایط موجود را تغییر دهد، احساس ناتوانی میکند و مدام خود را بهخاطر علائم و عملکرد ضعیف خود در آزمون تحقیر و سرزنش خواهد کرد.
علائم شناختی و رفتاری اضطراب امتحان
از علائم شناختی و رفتاری اضطراب امتحان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیقراری
- اجتناب کامل از هرگونه آزمون و امتحان
- فراموشی
- شک به خود
- واگویههای منفی
در برخی موارد، اضطراب امتحان میتواند به حدی شدید شود که دانشآموز برای اجتناب از منشأ ترس ترک تحصیل کند. یک احتمال دیگر مصرف مواد و اعتیاد است، چرا که بسیاری از دانشآموزان سعی میکنند با مصرف برخی از داروهای تجویزی و حتی الکل اضطراب خود را درمان کنند.
علائم اضطراب امتحان، اجازه نمیدهد فرد در طول امتحان تمرکز کند. بسیاری از افراد مبتلا به اضطراب امتحان، با وجود مطالعهی کامل دروس خود، جواب سؤالات آزمون را بیپاسخ میگذارند. واگویههای منفی، عدم تمرکز و افکار مسابقهای از متداولترین علائم شناختی اضطراب امتحان هستند.
علت بروز علائم اضطراب امتحان چیست؟
عوامل مختلفی باعث اضطراب افراد در مواجهه با آزمونها میشوند. بر اساس تحقیقات انجام شده، والدینی که فشار تحصیلی زیادی بر فرزندان خود وارد میکنند، نقش مؤثری در ظهور علائم اضطراب امتحان دارند. دیگر علتهای احتمالی علائم اضطراب امتحان عبارتاند از:
- نتایج بد امتحانات قبلی: افرادی که قبلاً در آزمونهای مختلف عملکرد ضعیفی داشتند، در آینده برای امتحانهای بعدی دچار اضطراب بیشتری میشوند.
- عدم آمادگی: به تعویقانداختن یا عدم مطالعهی کافی برای امتحان میتواند سطح اضطراب را افزایش دهد.
- ترس از شکست: افرادی که احساس ارزشمندی خود را به نمرات آزمون گره میزنند، برای رسیدن به نتیجهی موردنظر فشار زیادی را تحمل خواهند کرد. این فشار بالا میتواند منجر به اضطراب بیشتر شود.
جالب است بدانید که اضطراب امتحان میتواند از خودش تغذیه کند! اگر فردی به هر دلیلی دچار اضطراب امتحان شود، احتمال آنکه در آینده این تنش را مجدداً تجربه کند، بیشتر خواهد بود. گاهی خود این اضطراب به حدی برای فرد ترسناک است که ترس او از امتحان و آزمون چندین برابر بیشتر میشود.
درمان اضطراب قبل امتحان چیست؟
معمولاً در طول درمان اضطراب امتحان، راهبردهای خودیاری و درمانی به فرد ارائه میشود تا بتواند سطح استرس را قبل از امتحان و در طول آن مدیریت کند. برای دانشآموزان تکنیکهای مطالعه و مهارتهای تستزنی در نظر گرفته میشود تا مطمئن شوند آمادگی و توانایی لازم برای موفقیت در آزمون را دارند. حتی تکنیکهای افزایش اعتمادبهنفس میتواند در این راستا به آنها کمک کند.
برای آن دسته از دانشآموزان که علائم اضطراب امتحان شدید دارند و حملات وحشتزدگی را تجربه میکنند، معمولاً داروهای ضد اضطراب تجویز میشود. درمان شناختی رفتاری (CBT)، مواجههدرمانی و کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی (MBSR)، برخی از رویکردهای رواندرمانی هستند که به تشخیص پزشک برای درمان اضطراب امتحان به کار برده میشود.
راهکارهای غلبه بر اضطراب امتحان
خوشبختانه، برای کاهش این علائم ناخوشایند، اقدامات و تمریناتی وجود دارد که افراد میتوانند آنها را بهمرور انجام دهند و تأثیر آن را ببینند. برخی از راهکارهای غلبه بر اضطراب امتحان عبارتاند از:
تمرین استراتژیهای مدیریت استرس
تکنیکهای تمدد اعصاب مثل نفسهای عمیق کمک میکند قبل از امتحان یا در طول آن آرامش خود را حفظ کنید.
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی
عادات مراقبتی مثل خواب کافی و خوردن وعدههای غذایی سالم گاهی در مدیریت علائم اضطراب امتحان مؤثر عمل میکنند.
ایجاد عادات خوب
دروس امتحانی را خوب مطالعه کنید و مطمئن شوید که برای آزمون آمادگی لازم را دارید. حین مطالعه برای خود اهداف کوچک تعیین کنید و بهخاطر آنها به خودتان جایزه بدهید.
تمرین پذیرش اشتباهات
ارزش خود را به نتیجهی آزمون گره نزنید. این فقط یک امتحان است و ارزش وجودی شما بهعنوان یک انسان به نمرهی یک آزمون بستگی ندارد.
مقابله با افکار مزاحم
عوامل حواسپرتی را به حداقل برسانید. روی امتحان تمرکز کنید و سعی کنید با افکار مزاحم مقابله کنید.
کلام آخر
علائم اضطراب امتحان ترکیبی از علائم فیزیکی و واکنشهای احساسی هستند که اجازه نمیدهند فرد عملکرد خوبی در امتحان پیشرو داشته باشد. این مسئله ربطی به سن افراد ندارد و این قدرت را دارد از کودکان مهد کودکی تا دانشجویان دکترا را هدف قرار دهد و در عملکرد آنان اختلال ایجاد کند.
اگر شما هم این اختلال را تجربه میکنید یا یکی از عزیزانتان با آن دستوپنجه نرم میکند، راهکارهای ذکر شده در این مقاله را امتحان کنید و اگر میبینید مشکل همچنان ادامه دارد، هرچه سریعتر با یک رواندرمانگر مشورت کنید.
برگرفته از:
.svg){kind=icon}
