مقدمه
اثر تماشاگر در واقع یکی از مقوله‌ها و مباحث مهم روانشناسی است. اثر تماشاگر بدان معنا است، که کمتر احتمال دارد افراد حاضر در یک حادثه به فرد مورد نیاز یا همان قربانی حادثه کمک کنند. یعنی هر چه تعداد افراد بیشتر باشد این کمک از سوی افراد حاضر کمتر خواهد بود، چرا که گمان می‌کنند یکی از کسانی که در این جمع حضور دارد بالاخره به کمک فرد آسیب دیده خواهد شتافت.
با توجه به این موضوع قصد داریم در این مقاله به اثر تماشاگر در روانشناسی اجتماعی و میزان اهمیت و چگونگی مقابله با آن بپردازیم.
اثر تماشاگر چیست؟
اثر تماشاگر در واقع به پدیده‌ای اطلاق میشود که در آن هر چه تعداد افراد حاضر در صحنه بیشتر باشد، احتمال کمتری وجود دارد که افراد به فرد نیازمند به کمک، یاری‌رسانی کنند.
این در حالی است که اگر تعداد ناظران یک حادثه کم باشند، احتمال کمک و اقدام به کمک زیاد است. به خاطر اینکه در یک جمعیت بزرگ هیچ کس حاضر نمی‌شود از بین آن‌ها خودش به تنهایی اقدام کند و مسئولیتی را به عهده بگیرد.
در یک‌سری مطالعات کلاسیک که توسط جان دارلی و بیت لاتان انجام شد، به این نتیجه رسیدند که مدت زمانی که شرکت‌کنندگان برای اقدام و پاسخ به کمک نیاز دارند، وابسته به تعداد حضار در آن اتفاق است.
در یک آزمایش این‌چنینی سه شرایط مجزا را فراهم کردند. در حالی که شرکت‌کنندگان نشسته بودند و پرسشنامه‌ها را پرمی‌کردند، دود شروع به آلوده کردن هوای اتاق کرد.
- وقتی که شرکت کنندگان تنها بودند، نزدیک به 75 درصد دود را به آزمایش‌کنندگان گزارش دادند.
- در اتاق‌های دو نفره تنها 38 درصد گزارش را وارد کردند.
- و در گروه آخر که تعداد آن‌ها بیش از دو گروه قبلی بود فقط آن را یادداشت کردند و تنها 10 درصد دود را به آزمایش‌کنندگان گزارش دادند.
از دیگر گزارش‌های وارد شده در این حوزه از طرف پلیس جنایی به سال 1969 بر می‌گردد، یعنی زمانی که زنی جوان نیمه شب از سر کار خود باز می‌گشته است که در ورودی آپارتمانش مورد حمله‌ی چاقو قرار می‌گیرد. با اینکه زن درخواست کمک کرد و 70 درصد همسایه‌ها صدای او و درخواست کمکش را می‌شنیدند تنها 40 درصد اقدام به کمک کردند، آن‌هم زمانی که نیم ساعت از حادثه گذشته بود!
چگونه از شر فراموشی راحت شویم؟ راهکارهایی برای تقویت حافظه
11 روش ساده و موثر برای تقویت حافظه را در این مقاله بخوانید:
دلیل شکل‌گیری اثر تماشاگر
دو دلیل عمده در اثر تماشاگر نقش دارد، اولین دلیل حضور افراد دیگر در حادثه است که همین موضوع در انتشار مسئولیت نقش بسزایی دارد. یعنی یک فرد حاضر به قبول مسئولیت نمی‌شود. به این دلیل که فکر می‌کند این مسئولیت قابل تقسیم است و دیگران هم باید ورود پیدا کنند.
دلیل دوم نیاز به رفتار صحیح و قابل قبول اجتماعی است. یعنی وقتی ناظران دیگر واکنشی نشان نمی‌دهند، افراد اغلب این پیغام را دریافت می‌کنند که مشکلی نیست و نیازی نیست اقدامی کنند.
البته محققان دلیل دوم را به وضعیت ابهام موضوع هم ربط داده‌اند، مثلا در مورد قتل زن جوان در بخش قبلی بسیاری از ناظران فکر کرده بوند که موضوع یک نزاع عاشقانه است.
به طور کلی بحران یک حادثه‌ی آشفته است و وضعیت همیشه شفاف نیست. تماشاگران شاید تعجب کنند که دقیقا چه اتفاقی افتاده است و آیا واقعا لازم است دخالت کنند و یا کمکی از دست آن‌ها بر می‌آید یا نه. در چنین لحظاتی افراد ناظر به سایرین نگاه می‌کنند، ببینند که آن‌ها چه اقدامی می‌کنند، وقتی می‌بینند که هیچ کسی کاری انجام نمی‌دهد، با این پیام مواجه می‌شوند که شاید کمک نیاز نیست.
اثر تماشاگر در روانشناسی
اثر تماشاگر یک پدیده‌ی روانشناسی و در عین حال اجتماعی است، چرا که روان انسان تحت تأثیر دیدگاه جمع قرار دارد و وقتی در یک موقعیت حادثه‌ای برای کمک به فرد دیگر قرار می‌گیرد، منتظر می‌ماند تا عملکرد سایرین را ناظر باشد.
اینکه چرا اقدامی صورت نمی‌گیرد به خاطر دلایل زیر است:
- ترس از قضاوت
- ترس از کمک به فرد قربانی
- در انتظار فرد داوطلب یا همان منجی
- عدم قبول مسئولیت
بنابراین نمی‌توان اثر تماشاگر را به خاطر بی وجدانی یا عدم مروت و بی عاطفگی گذاشت. بلکه به دلایل نام‌برده شده و یک سری فرضیات اشتباه، اقدامی برای کمک صورت نمی‌گیرد.
اهمیت اثر تماشاگر
متأسفانه اثر تماشاگر در موقعیت‌های مختلفی در اجتماع صورت می‌گیرد که فقط حادثه تصادف یا قتل نیست. چه بسا که شاید گاهی فردی نیازمند پول یا سایر احتیاجات اساسی باشد، اما اقدامی صورت نگیرد که شاید به خاطر همان دلایلی که در بالا گفته شد، باشد.
اما اثر تماشاگر می‌تواند تبعات نادرستی در جامعه داشته باشد، اول اینکه موجب جان باختن فرد قربانی شود، در دیگر صحنه‌ها موجب کاهش رفتار و اخلاقیات اصیل اجتماعی چون مهربانی، عطوفت و همدردی میشود. در ثانی انتشار این رفتارها در جامعه بیشتر و بیشتر خواهد شد و اخلاقیات ضد انسانی به تمامی سطوح نفوذ خواهد کرد و تبعات خوبی در پی نخواهد داشت.
اهمیت اثر تماشاگر در روانشناسی اجتماعی
اثر تماشاگر در سطح خانواده و در سطح اجتماع بسیار حائز اهمیت است. این در حالی است که وقتی فردی نیاز به کمک داشته باشد، همگام با ما کودکان ناظر هستند و در صورت عدم اقدام از سوی بزرگسالان آن‌ها نیز فرا می‌گیرند و این چرخه ادامه خواهد داشت. بنابراین نیاز است که در مورد اثر تماشاگر و تأثیر آن دست به آگاهی بزنیم. شاید اگر افراد نسبت به این موضوع آگاهی کافی داشته باشند، در اقدام کردن و پیش قدم شدن آن‌ها نیز مؤثر باشد.
پیش گیری از اثر تماشاگر
همان طور که در طول مقاله بدان اشاره کردیم، اثر تماشاگر در روانشناسی اجتماعی بسیار مؤثر خواهد بود و این مقوله همدلی را در بین اعضای جامعه پراکنده می‌کند و موجب سلب مسئولیت میشود که در نهایت عواقب چندان خوبی را به دنبال نخواهد داشت؛ سوال اینجاست چه کار کنیم تا از اثر تماشاگر پیش گیری کنیم؟
آگاه کردن
شاید اولین و بهترین اقدام آگاه کردن باشد، یعنی با خود بیندیشید که اگر به فرد قربانی به موقع کمک نکنید چه عواقبی به دنبال خواهد داشت و در نتیجه آگاهانه بر آن غلبه کنید. البته این بدان معنا نیست که خود را به خطر بیندازید. اما اگر فردی به کمک نیاز داشت چه کار کنیم؟ یک نفر را از بین جمعیت جدا کنید، تماس چشمی برقرار کنید، به نحوی که بگویید فرد به کمک احتیاج دارد. یک نفره اقدام کردن ، با تصور اینکه بقیه به دنبال شما خواهند آمد کار سخت‌تری خواهد بود.
اثر تماشاگر را همه‌ی ما در حوادث تلخ رانندگی و تصادفات ملاحظه کرده‌ایم و شاهد بوده‌ایم که کسی اقدامی به موقع انجام نداده است، چرا؟ چون گمان کرده فرد کنار دستی اقدام خواهد کرد! بدتر از همه اینکه تصور کرده‌ایم اصلا کمکی نیاز نیست.در جایی باید اثر تماشاگر قطع شود و از شیوع حوادث دیگر جلوگیری کنیم. بنابراین بهتر است ابتدا خود را آگاه کنیم و سپس اگر در شرایطی اینگونه قرار گرفتیم با توجه به مطالب گفته شده، اقدام خود را به درستی و به موقع انجام دهیم.اگر این مطلب برایتان مفید بوده حتما این مطلب 8 راه درمان بی خوابی هم کمک کننده خواهد بود.
برگرفته از :
.svg){kind=icon}
